دنیا یک تجارت خانه است و ما انسان ها گذرمان به این تجارت خانه افتاد تا تجارت کنیم. باید در این تجارت خانه روز به روز رشد کنیم تا در منزل و مأوایمان که آخرت است از این تجارت استفاده کنیم.

تجارتی باعث رشد سرمایه می شود که با حساب و کتاب همراه باشد یعنی اگر حساب و کتابی در کار نباشد و بی حساب و کتاب جنس هایمان را بخریم و بفروشیم، نه متوجه سودها می شویم و نه از ضرر و زیان ها مطلع می شویم. بنابراین، باید در تجارت خودمان در دنیا، حساب و کتابی داشته باشیم تا سودها را در نظر بگیریم و از زیان ها فرار کنیم که به این کار محاسبه می گویند.

در روایتی رسول خدا(صلی الله علیه و آله) می فرمایند: لَا یَکُونُ الرَّجُلُ مِنَ الْمُتَّقِینَ حَتَّى یُحَاسِبَ نَفْسَهُ أَشَدَّ مِنْ مُحَاسَبَةِ الشَّرِیکِ شَرِیکَهُ فَیَعْلَمَ مِنْ أَیْنَ مَطْعَمُهُ وَ مِنْ أَیْنَ مَشْرَبُهُ وَ مِنْ‏ أَیْنَ‏ مَلْبَسُهُ‏ أَ مِنْ حِلٍّ أَمْ مِنْ حَرَام‏؛ آدمی در زمره پرهیزکاران قرار نمی گیرد مگر اینکه از نفسش حساب بکشد همانند حساب کشیدن شریک از شریکش تا بداند غذایش از کجا تأمین شده؟ نوشیدنی اش از کجا بدست آمده؟لباسش با چه پولی خریده شده؟ از حرام یا حلال؟(1)

آنچه در مسیر سیر و سلوک ، انسان را رشد می دهد نیز همین محاسبه است که اگر دقت کنیم فرمایش اکثر علمای اخلاق، توصیه به محاسبه ی نفس است.

مدتی به اشتباه با خودم می گفتم: ما که نیاز به محاسبه نداریم چرا که بحمدالله گناهی از ما سر نمی زند تا بخاطر آن از نفسمان حساب بکشیم و این یعنی در تجارت، ضرر و زیانی نداریم اما به یکباره این سوال در ذهنم افتاد که : آیا در تجارت کافی است خودمان را از ضرر و زیان ها حفظ کنیم یا اینکه سعی کنیم سودمان را هم بیشتر کنیم؟

اصلاً هدف آمدن ما این بود که از این تجارت، سود سرشاری بدست آوریم نه اینکه فقط مواظب باشیم گناه نکنیم. بنابراین، باید هرکسی، هرشب شب محاسبه داشته باشد تا سودها و زیان های خود را اندازه گیری کند. رزقناالله و ایاکم.

پاورقی:
1.مکارم الاخلاق(طبع الشریف الرضی)، ص468